Van visie tot realisatie

Sinds de officiële start van GROHW in 2020 lijkt de gedachte achter een decentraal waterstofnetwerk alleen maar logischer te worden. Een complete keten van lokale opwekking en lokale toepassing tot transparante exploitatie klinkt voor de hand liggend, maar zoals bij veel grote innovaties ging daar een lange zoektocht aan vooraf. Bij Witteveen+Bos zette Fenna van de Watering in 2018, samen met Raphaël van der Velde, de eerste stappen in de spreekwoordelijke reis van 1000 mijl.

Waterstof als nieuw platform

Vanuit haar scheikundestudie en promotie op het thema Energieopslag werkt Fenna als ‘waterstof-enthousiast’, zoals zij het zelf noemt, bij raadgevend ingenieursbureau Witteveen+Bos in de business unit Energiesystemen. Toen zij 4,5 jaar geleden met Raphael als leidinggevende het onderdeel Waterstof opzette, moest dit vrijwel vanaf de grond opgebouwd worden. Fenna: “Toen ik hier begon, hadden wij nauwelijks projecten in waterstof. Inmiddels hebben we een mooi portfolio opgebouwd, waar GROHW een schitterend voorbeeld van is. Ik ben gespecialiseerd in waterstof en groepsleider Innovatie Duurzame Gassen, wat breder ligt dan waterstof, denk bijvoorbeeld ook aan groene zuurstof of CO₂.”

Groeiproces van GROHW

“Vanuit Witteveen+Bos zijn Raphaël en ik gaan zoeken naar wat en hoe wij als bedrijf meerwaarde konden bieden op het gebied van waterstof. We zijn met heel veel mensen gaan praten via allerlei netwerken om te kijken wat voor vragen er leefden en welke bruggen er te slaan waren. Initieel wilden wij een samenwerking aangaan met een startup die een concrete toepassing in waterstof had, zodat wij de techniek snel konden laten zien en daarvan konden leren. Daarvoor hadden wij de veerpont bij Deventer als demonstratieproject op het oog, maar voor ons als systeemintegratoren bleek al snel dat de toepassing alleen niet genoeg was: je hebt ook productie van groene waterstof nodig. Liefst lokaal zodat je zo min mogelijk transport en distributie nodig hebt, wat op zich al een hele innovatie vereist. Zo zijn wij weer met verschillende partijen gaan praten en is de visie van een compleet waterstofnetwerk ontstaan. Het pontje over de IJssel is gaandeweg vervangen door de toepassingen die wij in de Gasfabriek met de live pilot demonstreren.”

Maatschappelijke waarde

De maatschappelijke bijdrage van GROHW overstijgt de techniek waar nu natuurlijk veel aandacht voor is. Door het lokale systeem over de gehele waardeketen krijgt een regio zelfbeschikking over een essentiële factor voor welzijn en welvaart: groene energie. Naast Deventer zijn er steeds meer steden die met verstopping van de grote elektriciteitsnetwerken (netcongestie) te maken hebben. Dit zal alleen maar meer worden, gezien de explosieve inzet van zon- en windenergie door burgers en bedrijven, maar ook door de doelstellingen in de RES vanuit de Gemeente. GROHW biedt een bouwsteen om de toenemende netcongestie tegen te gaan met lokale opwek, uitwisseling en gebruik. Fenna: “GROHW komt voort uit het streven naar maatschappelijke waarde bij Witteveen+Bos. Wat wij hiervan leren, leggen wij vast in een Blueprint met als doel om herhaling op andere plaatsen in de wereld sneller en effectiever te laten plaatsvinden. De ontwikkelingsfase kan dan veel sneller, efficiënter en daarmee goedkoper!”

Innovatieve roller coaster

Na een intensieve fase van 1,5 jaar lukte het Fenna en Raphaël om de benodigde partners in de keten bij elkaar te krijgen: “Wij hadden echt zo hard gewerkt om het van de grond te krijgen dat toen de Asfaltcentrale als eerste zei: ‘Wat ons betreft doen wij mee’ de tranen bijna in de ogen schoten. Eindelijk hadden wij steun! Hiermee konden wij ook andere onmisbare partners binnenhalen. Begin 2020 kregen wij regionale subsidie toegekend en moesten wij onze visie gaan waarmaken. Toen bleek echt hoe complex alle onderlinge afhankelijkheden in het systeem waren. Leveringszekerheid, kosten, verbruik, locatie, duurzaamheid – en niet te vergeten veiligheid en vergunningen – hebben elk een impact op de haalbaarheid van je systeem. Zo blijkt transport over weg de kosten op te jagen, helemaal als door de wetgeving waterstof niet overal vervoerd mag worden en je dus een omweg moet maken. Als je dan de waterstofproductie dichtbij de gebruikers brengt, heb je weer met vergunningen en beschikbare ruimte te maken”, aldus Fenna

Live in Deventer

Het project verliep zo succesvol dat in 2021 Europese subsidie werd verstrekt voor de vervolgfase: GROHW 2. In de herfst dit jaar gaat het waterstofnetwerk live in Deventer. Wat Fenna betreft komt de derde fase dan al in zicht: “GROHW 2 is de demonstratie van het concept. Die is onmisbaar om de stap naar GROHW 3 te maken: een waterstofsysteem op Megawattniveau geschikt voor industrie en mobiliteit. Terugkijkend vind ik dat wij als partners echt van elkaar geleerd hebben. Vooral omdat de werkelijkheid veel complexer is dan je beseft. Ik ben heel benieuwd naar de live-demonstratie, maar ik weet zeker dat we hiermee een uitstekende springplank naar de volgende fase hebben!”

Lees meer artikelen over GROHW 

Op de hoogte blijven? Schrijf je in voor de GROHW Nieuwsbrief

Oplossing voor miljarden aan infrastructuurkosten

HanzeNet brengt lokaal vraag en aanbod bij elkaar door productie, opslag en distributie op elkaar af te stemmen. Medeoprichter en directeur Willem Poterman vertelt hoe het begon: “Wij hoorden van een netbeheerder dat door alle lokale opwek het elektriciteitsnetwerk verkeerdom belast wordt. Om de toevoer aan te kunnen moeten er dikkere kabels bij eindgebruikers de grond in, wat in 10 jaar tijd 80 miljard Euro gaat kosten. Toen dachten wij: ‘Dat kan anders! Bijvoorbeeld door te zorgen dat lokale opwek ook  lokaal verbruikt wordt’. Zo zijn wij op de HanzeBox gekomen.”

 Lokaal energie verhandelen

Om de oplopende netcongestie tegen te gaan, heeft de Deventerse tech-startup een digitaal handelsplatform ontwikkeld dat de transitie naar een lokale deeleconomie ondersteunt. De opgewekte energie gaat dan niet het volledige netwerk op, maar wordt direct in de wijk of buurt aangewend. Willem Poterman: “Technisch is het nu mogelijk om energie te verhandelen tussen mensen die stroom over hebben en anderen die precies op dat moment elektriciteit nodig hebben. Hiermee lopen wij vooruit op de regelgeving aangezien particulieren onderling niet in energie mogen handelen. Bedrijven mogen dat wel, zoals dat bij GROHW straks het geval is. Eind dit jaar zullen naar verwachting energiecoöperaties energie mogen verhandelen tussen de leden. Een recente wijziging in de woonwet maakt het voor woningcorporaties mogelijk deel te nemen in een energiecoöperatie.”                      

Hanzebox bij steeds meer woningen in de kast

De HanzeBox is een slim, klein kastje dat de koppeling legt tussen het verbruik in kubieke meters en kilowatturen en het digitale handelsplatform. “Via smartphone, tablet en PC biedt de HanzeBox-app real-time zicht op stroomverbruik, opwek, teruglevering en gasverbruik. Vaak komen mensen er dan achter dat zij veel meer verbruiken dan ze dachten. Dit komt door alle printers, tv’s en set top boxen aan te laten staan en telefoon- en laptopladers in het stopcontact te laten zitten. Dit noemen we “sluipverbruik”. Jaarlijks kun je ruim 400 Euro besparen als je die uitzet. Om die reden hebben wij bij energiecorporatie LochemEnergie ruim 300 HanzeBoxen in de meterkast van leden hangen. Bij 100 daarvan wordt ook aan uitruil van energie gedaan: zonder geld, want het is nog niet toegestaan. Voor een woningcorporatie in Groningen gaan wij de HanzeBox in sociale huurwoningen plaatsen omdat steeds meer mensen moeite hebben om de energierekening te betalen (energiearmoede). Hiervoor ontwikkelen wij ook ‘slimme meldingen’ en duidelijke visualisering”, aldus Willem.

 Elke wijk een supersnelle Blockchain

Alle transacties en datatransport gaan via een eigen blockchain, Validana. Willem legt uit hoe het werkt: “Om transparant en veilig te werken, hebben wij een eigen blockchain ontworpen die schaalbaar is. Het moet namelijk ook goed werken als er steeds meer deelnemers komen. De schaalbaarheid van ons op deze blockchain gebaseerde energiehandelssysteem vormde de basis van een afstudeerthesis bij de Universiteit Twente.  Blockchain moet je zien als een keten van blokjes die een soort kluisje zijn, waarbij data als pakketjes door de keten gaan. Zodra alle deelnemers via hun HanzeBox transacties hebben goedgekeurd, gaan die in een kluisje en gaat die op slot: er kan niets meer gewijzigd worden. Je kan dus niet sjoemelen met blockchain. Het gebeurt allemaal automatisch via keuzes die je op de HanzeBox instelt. Die handelt vervolgens alles af. Elke buurt of wijk krijgt een eigen blockchain zodat die heel snel is.”

Aansluiting op GROHW

“Omdat ze bij Witteveen + Bos wisten waar wij mee bezig waren, werden wij via Raphaël van der Velde al vrij snel bij het begin van GROHW betrokken. Met onze technologie kunnen wij – naast kilowatturen – alle gassen meten, of het nu waterstof, zuurstof of aardgas is. Met ons platform sluiten wij aan op de inkomende groene stroom, de waterstof die met de elektrolyser van MTSA geproduceerd wordt en de hoeveelheid gas en waterstof die de superhybride warmtepompen van Cooll verbruiken. Alle transacties moeten ook een koppeling naar HvE krijgen, aangezien zij de exploitatie van het waterstofnetwerk op levensvatbaarheid gaan onderzoeken. Op dit moment zijn wij bezig de systeemarchitectuur voor GROHW te evalueren en de koppeling met data uit de sensoren van de componenten van de andere partners in te richten. Zo vallen de verschillende ontwikkeltrajecten steeds meer samen en heeft elk traject ook direct impact op de rest. We werken steeds nauwer samen in opeenvolgende stappen naar de pilot in Deventer dit najaar.”